İlk Osmanlı tarihi, 15. yüzyılın başlarında yazılmış olan Yahşi Fakih Menakıbnâmesi’dir. Ancak bu eser kayıptır. Yahşi Fakih, Orhan Gazi’nin İmamı İshak Fakih’in oğludur. Eserini yazarken kendi gördüklerinin yanısıra babasının şahit olduğu ve duyduğu hadiseleri de kullanmış olmalıdır. İlk devirlere ait önemli bilgiler veren bir tarih kaleme almış olan Aşıkpaşazâde, Geyve’den geçerken hastalanmış ve Yahşi Fakih’in evinde misafir olmuştu. Burada Yahşi Fakih’in yazdığı kitabı görüp, okumuş ve kendi tarihini yazarken de bu bilgileri kullanmıştır. Aşıkpaşazade, ‘Yahşi Fakih, Sultan Yıldırım Bayezid Han’a gelinceye kadar bu olayları ve menkıbeleri yazmış. Ben de Orhan Gazi’nin imamının oğlu Yahşi Fakih’e bağlı kalarak başkalarından duyduklarımla birlikte Osmanoğulları’nın sözlerinden ve olaylarla dolu menkıbelerinden bazılarını özetle kaleme aldım’ demiştir. Ancak Aşıkpaşazade’nin, Yahşi Fakih’in eserini ne şekilde kendi tarihine aldığını, eksiltme ve ekleme yapıp yapmadığını bilmiyoruz.
Yahşi Fakih Menakıbnâmesi muhtemelen Osmanlı Beyliği’nin ilk yıllarına dair bilgi veren Anonim Tevârih-i Âl-i Osmânlar’a da kaynak olmuştur.
Tarihçilerin en büyük rüyası kayıp olan Yahşi Fakih Menakıbnâmesi’ni bulmaktır. Bakalım bir gün bulunacak mı?